Голодание и Тибетская Медицина.

[Вадим Асадулин]

У меня в базе данных около 20000 названий препаратов Тибетской Медицины. При сравнении прописей возникают трудности идентификации названий, когда под одним названием присутствуют разные составы по содержанию, или наоборот один и тот же состав называется по-разному. Еще большая путаница возникает при сопоставлении монгольских и тибетских составов. В монгольском языке, когда нет оригинальных монгольских названий, применяются, так называемые, монгольские тибетизмы, которые сложно идентифицировать при написании и, тем более, на слух. У меня скопилось несколько десятков названий лекарств из разных монгольских источников, которые я не могу идентифицировать и найти тибетские эквиваленты. Это не позволяет написать полные инструкции с применением литературных источников на разных языках. Также необходима унификация названий. Возможно, какие-то названия искажены из-за неразборчивости написания в первоисточниках. Предлагаю Вашему вниманию этот список.
Алтангагнуур, Ар 8 (амтлаг), Ар үр сад жиг, Аржув, Ариун утлага, Архины эм, Аюур доржпалам, Бадма 5 тан (хамарт дусаах ам), Бажаг рилбо, Бажи шалло 8 тан, Бажигрилбо, Базар тогба (Важра), Балдуг 13, 7, Балжор 8, Балчин 23 (жавхлант), Бам ман 11, Бамын туулга (Бамшал), Бансилдугтан, Барбор 12 (гүвдрүү), Басам манмар, Баяг 10, Билуа 11, Бодза 8, Бой он 4,11,16, Бойгорзавуу, Бонгор 18, Боролзгоно, Брагвай, Брадонсэлжир, Брайнажүдэн, Брүгар 10 тан, Брэцэл 12, Бүйжа 12 ын тан, Буйнаг 5, Булчирхай 8, Булчирхайн эм, Бүрүмзо 12 ын тан, Бүрүсүр 5 ын тан, Бэвлин 5, Бэда 12, Бэман 9, Вандил, Ванза 11, Вансэмбэрүү, Гагод 9, Гаджой 12, Гадинг-пурелжин, Галажийдэв, Галмэ хорло, Ганга 6, Ганжуур ганлуншитан, Ганман 7 (хөлийн эм), Гаравчагдал, Гаршатонва, Гово жад 5 тан, Гово тагжод 6 (толгойн цусыг зогсоогч), Гогчэн 7, Годмаха 8 (Гарняза 8), Гонтог 13, 7 тан, Гүн түв 10, Гүнжид жалмо, Гүнчүн 24, Гүсүми 8, Гүсэлжадва, Гэби манмар, Гэмжид 18 (хатаан үйлдэгч), Гэсар 21, Даваг манаг 15, Даваднирчин, Давачүжүн, Давсэн 6, Дагалдуулал: Жасэр 5, Дагниүн 4, Дагшин 2, Дажүд 9, Дамази 8, Дамба 4, Дамдин 11, Дамжуурын дом, Дангүн 4, 8, 15 ын тан, Данжом (хавдрыг дарагч), Данжом жүг жи 5, Данма цэ жүд, Дар жэ 4 тан, Дарган 20, Дармадежин, Даси марбо (улаан зээрд морины явдал), Даси марбо 21 (улаан зээрд морины явдал), Даси сэрбо (шар морины явдал), Дачү 7, Дашүн 6 тан, Дежиндуг, Дивсан 13 (бузрыг ариутгагч), Дижин 7 (баас гаргагч), Дилан (Анхилмал), Димиг 7,9, Димэд давий чүжүн (хиргүй сарны ундрал), Дич 7, До (чулуу 4), Дова за 4, Дова пэл 13 (хүчийг арвидуулагч), Довачүн 3 ын тан, Довчин 23, Довчэн 8, Довчэн түлхүр, Додлүн 15, Дожа 5 (цайны чулуу 5), Дожа 8, Дожал 18 (ялагч чулуу 4), Дожиуй 4, Дози 15 (чулууны шим), Донжарчимо, Дорж тогвав (очирт аянга буулгагч), Дорж яншүн, Досил 22, Дүвтов рилгар 5,8, Дүдзи пала 8, Дүзжижутан, Дүй ва тан (хураах тан), Дүммой ми 18, Дүмтал чүгэм жи жор (усыг хатаагч, эвлүүлсэн үнсний найрлага), Дүнгар 12, Дэва нюгу 15, Дэвсан 13 (бузрыг ариусгагч), Дэвшин 13 утлага (хамароги тамхь холжь), Дэгдийн туулга, Дэжид гүнпан (бүхэнд туслах амгаланг үйлдэгч), Дэмчигжонлон, Дэмэн 12, Дэнчү 9, Дэхор 15, Ершин 12, Жабүр 8 тан (хөлрүүлэгч), Жагва мижад, Жагжэ 5 ын тан, Жагод 7 тан, Жагшүү рилбо, Жад жор 25 бөх, Жажиг 5 тан, Жажир-няран-а, Жажэг 6, Жалбадашийн тагтал гунсэл, Жалбо 10 (хаан), Жалмо 4, Жалмо чү жид, Жанаг сержи рилбо (хятад алтан үрэл), Жанлиг банзад 12, Жанүа 7, Жасэр 5 (Дагалдуулал), Жацова 4 ийн тан, Жашин-дунба, Жишээгүндэл, Жигмэд 13 ын тан, Жижом манаг рилбо (ерөнхий дарагч увдисын үрел) или Манаг жижом рилбо (увдист ерөнхий дарагч үрел), Жилин 6,25, Жипази ава, Жисэр гүндэл, Житүр 4, Жоглома 12, Жончэн зэжод 5 (их архгийн үзүүрийг дарагч), Жугин 11, Жүгман 3 (шүрших, түрхэх эм), Жүгман 7 тан (бөөлжүүлэх эм), Жүд дүй 14 (шим хураагч), Жүд дүй чинбо (шим хураагч их найрлага), Жүд жал 40, Жу-жид-жал-хар, Жунз 3 тан, Жунз 5 тан, Жүр үр 6 гэдэг (Ави 6 тан), Жэрүг 6,8,12,13, Жэрцад гүртүн, Зава а манмар (5 үндэсний тосон эм), Заг таг 7, Загарбо 25 (цагаан хуян), Загбүн 13, Задьвалжуна, Зан ян 17, Зати 8 (Цөс өвс), Зачун 13, Зидажор 11, Зижор 8,11, Зобу 25, Зочүн рилбо, Зэ о 6,12, Зэллон 17,23, Идшин норов 16 или Идшиннорвү ий жүд жор (сэтгэлчлэнгийн зэндмэнийн шимийн найрлага), Лавс ча нём бүрилшал, Лагча 6, Ласаган 8, 9, Ливибалжир, Лигдан 13,18 (сайн төгөлдөр), Ло наг дэн манаг данба (уушигны өгөрийг татагч нууц увдист үрел), Ловон бадамжунай, Ломбо 3, Лон жүн 7, Лүдүд 18, Луй-жи-жудлэн, Лүнжом 5, Лүншал, Лхамо бүнтүн, Лэвбибалжор, Магбон 13, 18 (жанжин), Мансэр чүн э ү, Марбо да зод, Марзэн 13, Мигван 15, Минтүн гүнжом (харшгүй бүхнийг арилгагч), Минтүн гүнсэл (харшгүй бүхнийг арилгагч), Мо рин загчү, Могрорилбо, Монодсэлбэ, Морэнзогжим, Мөгийннямба дунба, Мөөг, Мүнсил донмэ (харанхуйг арилгагч зул), Мэда 12, Мэжи хорло 19, Наги 7, Нагрин 11, Нагрин жагчү (Өгөрийн эм), Нагчар 3, Намарит бүрүнаг 10, Намарит сантал, Намарит үлжү 14, Намаритлонбо 3, Намжаг 14, Намжаг дорж, Намжаг тогвив (аянга буулгагч), Намрит чинцад гүртүн, Нарабин сэргод 3, Нарабин шүдаг 3, Нацаг 6, Ни да жэндогги жор (нар, сарыг дээш буцаах), Ни да хажор (нар, сарны найрлага), Нид гүг 3 (нойр даллагч), Нидахжур 4, Нима 16, Нимаи одцар 21, Ниншал 5 (зүрхний туулга), Нишүн 17, Нишүн дүдзи 21, Ниясог 9, Ноджин жагжи рилвү, Ножид 6, Норчин, Нэнбо юн рүн 6, Нюгүзэ 25, Нямдан 19, Нян дүл тово (нянг номхотгогч дошин), Нянзад гүртүн, Нянлан бамбо гүндэн, Нянсүрүн 6, Нянхэ 17, о цава сум, Оормон, Жорүа, Очирваань утлага, Оюу 25, Пабзи 9, Пагчин 6, 9, Панба гүндэн (бүхэнд туслагч), Панми 10, Пин ан сан, Полонжусум, Полүн 12, Ранү 4 ийн тан, Ргжод 10, Рилайнамжил 7, Рин ман 12, Ринчин 8, Ринчэн үгтов, Ринчэн шагва 10, Рицад гүнжом 12, Рицод 10, 12 ын тан, Ришан 12, Родман 16, Ротат, Рүваман чинбо (эврийн их эм), Рүглүгүнсэл, Рүниян 2, Рха ган 7, Рхгшал 5, Рхижэ 7, Рэгва бүржом, Рэжом намдүг, Рэтог манаг 21, Сабир 14, Сага 7 тан, Сайман 10, Салжид бойрин чэва, Салжид бойринма, Сан-адун-жир-нуц, Сандүг 13 (6-сайн), Санман 6 жүсэржи (гэдэсний хатгалгын нууц эм), Санмар түйва (зэсийн үнсний угаагч эм), Санчү 35, Сасэр 6, Сахууг амарлиулах найралт, Сахууг таслах найралт, Сахууг хайлуулах найралт, Сахуугийн туулга, Сооддүнтан, Сова он 4 тан, Соз (шүд) 5, Сонма шижид, Сөд, Сүгмүг 8, Сүрхар рил он 19 (Сүрхарвагийн хөх үрэл), Сэзин жагжу, Сэлжор чэнмо, Сэмбэрбадам-дубжитиу, Сэмбэргу, Сэмдэжид (сэтгэлийг амарлуулан үйлдэгч), Сэмжидэжид, Сэмжиддэжид, Сэнгар 12 (цагаан арслан), Сэраул 7, Сэрбо дарэ 3 (шар сүх), Сэржим 6, Сэржом 6, Сэрмо 25, Сэро 25, Сэртэн 13, Сэрунняран-а, Сэршал 6, 9, Сэрши, Сэрэндэн 28, Та 9 (алаг), Таван сала, Такцадсэлбий гургумдумба, Тамхинаас гаргах эм, Таназовжад, Тарзадноров, Тартүм 4, Таршүг рилбо, Тидаг 15, Тижиддумба, Тий ва (цөс) 7, 8, Тий ва тан 21 (шарын тан 21), Тийжор 11,13, Тог да 13, Тог та 23, Тогба 16, Тонжид 5, 30, Точү холман 10, Тужидит, Түлхүр 10, 20, Тураах эм, Тэнжой гү (гүйцэд засагч 9), Үгрү 15 (шар шувууны өд), Үгчи 8, Удул 25, Үлжид 9, Хавангийн 7, Хала 20, Хала жай дэв (нянгийн туулга), Халданманжир, Халжид, Халти-дам, Хамжаажадтан, Хамрын эм наман 7, Ханд санман 3 (нууцалсан ханд эм), Хүй дэв манмар, Цачирчимо, Цаян наджил, Цози 12 ын тан, Цози 6 гийн тан, Чагдор рил бо (үрэл), Чагдаррылбу, Чаням 10 (ням жор тэгш хувьт найрлага), Чаням 15 (тэгш хувьт), Чигтүв 13 (чадагч), Чигтүв 8, 15, Чигтүв 18 (танпром 18), Чигтүв 9 (чадагч 9, танпром 9 гэдэг), Чидуг ман жор няран а, Чилавари 7, Чинадреншил, Чинбарай 5 ын тан, Чинбо ий жашал (элэгний зөөлөн туулга), Чинлүн 8 ын тан, Чиншо 13, Чихний дүлийн эм, Чихний эм, Чүважар чинбо, Чүман сада 14, Чүран сэржи рилбо, Чүсил 15 (ус арилгагч), Чүсил гүргүм 21, Чүсэргэм тан, Чүхор 11, Чүчин 13,24,25, Ша (мах) жор даряган, Ша (мах) жор тибо, 9 Шан бүрүм, Шарү 6 (бугын эвэр) тан, Шарү 8, Шинжүд 21, Шинхла 14, Шоггог 4, Шоман-атан, Шош 7, Шүр 25, Ээрэм а тан, Юн-аа, Явагч 6, Яйжма 7, Ямравжингу, Янжор 9, Янтүв 13.
И вот последняя информация, названия, которые не могу идентифицировать, не включены в алфавитном порядке.
ГОЮ-ДЕПАК, ГУРКЮН-ЧАГДУР, ГЮРУ 5, 25, ДАБИЙД 13, ДАДУ, ДЕРУ 14, ДРАКЬЮНГ, ЖАТАР 10, ЛУНДУГ 18, МЕНСИЛ, ПО-КЬЮНГ, ТАГ-ШИГ, ТКУЧУМ, ЧИННИ-СИНСЕЛ, ШИ-ДЖЕ 11.
За прошедший почти год после первой публикации этого сообщения:
http://forum.medicinform.net/index.p...F2%E8%E7%EC%FB
мне удалось расшифровать несколько десятков названий, но их место заняли новые загадки монгольской орфографии. Мне кажется, я понял основное правило – ни каких правил!
Если кому интересно, могу опубликовать новый список.